خانه صنایع دستی بندر تاریخی لافت در جزیره قشم

به‌گزارش پایگاه‌خبری آینه، در آیین افتتاح این خانه صنایع دستی در بندر تاریخی لافت جزیره قشم حجت الاسلام غلامرضا حاجبی امام جمعه شهرستان قشم، شیخ سید احمد پوازی رییس شورای شهر بندر تاریخی لافت، مهدی حسین زاده معاون فرهنگی و اجتماعی دبیرخانه شورایعالی مناطق آزاد کشور، حجت الاسلام محمدسعید آخوندی سرپرست معاونت فرهنگی، اجتماعی و گردشگری سازمان منطقه آزاد قشم و ایوب زارعی سرپرست مدیریت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری این سازمان حضور داشتند.

با افتتاح این خانه صنایع دستی لباس های محلی مردمان لافت، لباس های محلی برای نو عروسان، نقاشی های زیبای دختران لافت، بسته های شیرینی، حلوا و ادویه های محلی تهیه شده از سوی بانوان لافت در یک چیدمان زیبا و مشتری پسند برای کمک به اشتغال‌زایی جامعه محلی، ارایه و فروش به گردشگران داخلی و خارجی به نمایش در آمده است.

بندر کهن لافت در ساحل شمالی جزیره قشم، از گنجینه‌های ارزشمند معماری گرمسیری ایران و نمونه از هماهنگی معماری و طبیعت و درهم‌ تنیدگی آنها با زندگی انسانی، میراث دیروز و گنجینه فردا برای توسعه متوازن نگین خلیج فارس است.

این بندر تاریخی و کهن لافت بی گمان در زمره روستاهای شگفت انگیز سرزمین ایران است. این بندر زیبا را مجموعه‌ای از عوامل طبیعی، کالبدی و انسانی امتیازی ویژه بخشیده اند.

چندان اغراق نخواهد بود چنانچه این مجموعه زیستی را یکی از میراث فرهنگی ایران زمین بدانیم که ارزش معرفی در سطح بین‌المللی را داراست.

آمیزه ساحل، دریا و کوه با معماری درخشان بندر لافت که در چشم انداز خود جنگل دریایی همیشه سبز حرا را دارد، وقار و زیبایی ویژه‌ای به این بندر تاریخی بخشیده است.

دورنمای متمایز لافت در میان بنادر خلیج فارس و ارتباط نزدیک آن با بندرهای تاریخی سرزمین مادری و از همه مهم تر خصوصیات اقلیمی، جغرافیایی و ارزش های طبیعی آن، بندر کهن لافت را به تماشاگهی از زیبایی‌های اقلیم جنوب در سرزمین عجایب هفتگانه تبدیل کرده است.

بندر لافت به لحاظ جغرافیایی در مکانی با ویژگی های طبیعی و زیستی منحصر به فرد استقرار یافته است. جاذبه‌های طبیعی این مجموعه از جمله جنگل های همیشه بهار حرا، ساحل دریا و حیات وحش موجود در اطراف و پیرامون این بندر را که هر یک برای ایجاد صنعت گردشگری و توسعه متوازن جزیره قشم ظرفیت های مهم و حائز اهمیت هستند، می توان معرفی کرد.

این جنگل‌ها با وسعت ۶ هزار هکتار بزرگترین جنگل ماندابی و گرمسیری کشور و از مناطق حفاظت شده است، که علاوه بر ارزش های اقتصادی و اکولوژیک، در زمینه گردشگری و توریستم نیز پدیده ارزشمندی به شمار می‌رود.

این درختان همیشه سبز که قادر به رویش در آب های شور خلیج فارس هستند، در آب های کم عمق تنگه لافت رشد کرده و در هنگام جزر دریا وقتی کاملاً سر از آب بیرون می آورند، آبراهه هایی در میانشان ایجاد می‌شود که مناسب قایقرانی هستند.

وسعت این جنگل ها چنان است که می توان ساعت ها در میان آنها حرکت کرد، بی آنکه دوباره از یک مسیر عبور کرد.

چشم انداز و مناظری که این مجموعه به نمایش می گذارد از دور و نزدیک زیباست و سیری در هزار توی آبراهه های آن تجربه لذت بخش و مفرح است. زیبایی این مجموعه طبیعی چنان است که برخی بر آن ونیز ایران نام نهادند.

آب‌های ساحلی لافت، علاوه بر ویژگی‌های مشترکی که با دیگر سواحل جزیره دارند(چون گرم و زلال بودن در تمام ایام سال) دارای مزیت هایی نیز هستند. این مزایا عمق کم آب تا فواصل زیاد از ساحل، بدون موج و صاف بودن سطح دریا در بیشتر ایام سال به دلیل وجود موج‌شکن بزرگی چون جنگل‌های حرا، میزان کم شوری آب آن، ایمن بودن آن از نظر وجود جانوران دریایی خطرناک و تنوع جنس ساحل آن است.

اکوسیستم اجرا شده توسط جنگل‌های حرا در سواحل بندر لافت، از طریق افزایش منابع غذایی، سلسله ای از موجودات آبزی و خشکی زی را در کنار هم قرار داده است. گونه‌های متعدد و کمیابی از جانوران دریایی و پرندگان بومی و مهاجر در منطقه بندر لافت گردهم آمدند که بر جذابیت‌های طبیعی آن افزوده است.

بر اساس مطالعات انجام شده، تاکنون از گروه پرندگان ۹۳ گونه، از گروه ماهیان ۳۲ گونه، از گروه نرم تنان ۱۶ گونه به همراه گونه های متعددی از گروه‌های دیگری جانوری در محدوده جنگل جنگل های حرا شناسایی شده اند که در این میان بی شک غنی ترین و ارزشمندترین مجموعه مربوط به گروه پرندگان است.

در محدوده بافت کهن بندر، کالبدی های مصنوع دست بشر، یعنی بافت مسکونی و ابنیه عمومی، چنان به قاعده و منطقی با کاربردهای غیر مصنوع و پدیده‌های طبیعی یعنی تپه میانی و دریا، درآمیخته است که حاصل آن ترکیبی موزون، متعادل و کمیاب شده است.

بافت کهن بندر در کنار دریا و بر دامنه کم شیب تپه ای استقرار یافته است. این نحوه استقرار به همراه تکرار عنصری به نام «بادگیر» و وجود ویژگی ها و کیفیت های گوناگون کالبدی و فضایی، سیمایی به بافت کالبدی این بخش از بندر داده است که از وجود گوناگون ارزشمند و قابل مطالعه است.

وجود گستره تپه در پشت بافت و پهنه دریا در برابر آن، رویت سیمای بافت را از زاویه و موقعیت‌های متفاوت ممکن کرده است. تصاویر قابل ادراک از هر یک از این جایگاه‌ها کیفیت و ارزش ویژه دارد. اما از نظرگاه فراز تپه، لافت با ردیف بادگیرها و درختان نخل سر برآورده از حیاط خانه ها و دریایی مقابل و لنج‌های لنگر انداخته در آن و درختان سرسبز حرا، جلوه ای را به نمایش می‌گذارد که یقیناً یگانه و بی همتاست.

بادگیرها، آثار و یادمان های تاریخی، ابنیه عمومی از عناصر و کالبدهایی هستند که به سیمای بافت مسکونی بندر لافت تنوع و ارزش داده و باعث شکل گرفتن مجموعه ای متنوع و غنی شده است.

در بافت کهن بندر تعداد فراوانی از این عنصر معماری با تنوع و گوناگونی قابل ملاحظه در ابعاد و اندازه، فرم و شکل و تزئینات وجود دارد که علاوه بر عمل تهویه هوا، به منزله معماری برآمده از شرایط محیطی، به سیمای بافت هویت می‌بخشد.

مهم ترین آثار یادمان های تاریخی موجود در بندر، قلعه نادری و برج‌های دیده‌بانی و مجموعه چاههای تلا هستند. قلعه نادری که بقایای آن هنوز به چشم می آید، احتمالا مربوط به دوره صفوی است.

مجموعه چاه های طلا (تل آب) که تاریخ احداث آنها روشن نیست، در گذشته شامل ۳۶۶ حلقه بوده است که در دل سنگ کنده شده اند و امروز بیش از ۶۰ حلقه از آنها به جای مانده‌اند و در این میان در حال حاضر ۳۳ حلقه آن مورد استفاده اهالی است که به همراه حوضچه‌های بزرگ مربوط به محل ذخیره آب باران است که بر سطح تپه میانی جاری شده و به وسیله شیب زمین به آن سو هدایت می‌شود.

این مجموعه احتمالا در کل کشور بی‌نظیر بوده و علاوه بر عملکرد حیاتی آن که تا به امروز نیز کمابیش باقی است، مجموعه ای بسیار جذاب است.

مسجد جامع، مساجد محله‌ای و برکه های آب انبارها، شاخص‌ترین ابنیه عمومی بافت کهن لافت هستند.

این بناها با فرم کالبدی و آرایش معماری ویژه ای که دارند به سرعت به چشم می‌آیند و از نظر معماری نیز واجد ارزش های قابل اعتنا هستند. از این میان مسجد «لب آب» و مسجد «جامع» ارزش بیشتری دارند.

مسجد اخیر به همراه قلعه نادری، برکه سنگی و مجموعه‌های طلا، مجموعه غنی و گرانقدری را شکل می‌دهند که هسته مرکزی بندر لافت محسوب می‌شود.

با وجود دارایی‌های چشمی که بندر کهن لافت در عرصه‌های محیط طبیعی و کالبدی دارد، بی گمان مهمترین دارایی آن محیط انسانی غنی، بکر و اصیل و فرهنگی است که در طی قرون در این محیط پدید آمده و به آن شکل داده است.

مردم بندر لافت از آن چنان سابقه تمدنی برخوردار آنکه بتوانند خود تولیدکننده آداب و سنن خاص و ارزشمندی باشند.

جشن ها و اعیاد، گویش و پوشش، شیوه معیشت از جمله مزایای عینی این خرده فرهنگ بومی مولد در بندر لافت است.

فرهنگ مردم لافت بیش از آنکه با سوگواری آشنا باشد با جشن و شادمانی آمیخته است. در اعیاد مختلف مراسم و آیین‌های توسط مردم بومی و اجرا در می‌آید که اکثرا ریشه در سنت مذهبی دارد و برخی نیز به نظر می‌آید ره آورد گفتمانی تاریخی آنها با سایر فرهنگ ها از جمله فرهنگ عربی، هندی و آفریقایی باشد. از جمله این آیین‌ها «مولودی خوانی»، «اضواء» و «شوواری» است. دو مورد اخیر در ایام خاص چون عید قربان عید فطر و در عروسی ها اجرا می‌شود.

در این آیین‌ها ناخداها و ملوانان کهنسال به دو دسته تقسیم می شوند و همراه با ریتم طبل و دف، با دست های حلقه شده در کمر یکدیگر به حرکات موزون می پردازند که به دلیل شکل خاص آن، احتمالا ریشه در فرهنگ عربی – آفریقایی دارد.

اشعاری که در این مراسم خوانده می شود عموما دارای مضمون هایی چون ذکر خدا، مدح پیامبر(ص) و وقایع و خاطرات دریانوردی لافتیان است. این مراسم آیینی برای تماشاگران، به ویژه بازدیدکنندگان تازه وارد، جذابیت‌های بی‌بدیلی دارد.

تفاوت‌های فرهنگی را که به شکل جاذبه‌های فرهنگی رخ می کنند، می توان در زمینه گویش مردم نیز مشاهده کرد. پوشش مردان این سازمان به ویژه در ایام خاصی چون اعیاد، جامعه بلند و سپیدی است که در تضاد با پوست تیره آنها جلوه ویژه می‌یابد و نشانه ای از گرایش مردم این دیار به پاکیزگی ظاهر و باطن است. جامعه سنتی زنان نیز شامل اجزای با رنگ های شاد و تزئینات چشمگیر است که خاص و بومی منطقه است.

گویش مردم لافت پارسی دلنشین است که طی قرون و در تعامل با فرهنگ های گوناگون از آنها تاثیر پذیرفته است.

حمل و نقل دریایی برای برای قرون متمادی شیوه معیشت قالب ساکنان بندر بوده است. اکنون نیز بخش مهمی از مردم بندر لافت از این راه ارتزاق می کنند و درآمد حاصل از کار کردن بر روی لنج را شریف‌ترین و حلال ترین نوع کسب درآمد می دانند.

رواج این شیوه معیشت خاص و متفاوت را با حضور پیکره های عظیم لنج ها، همیشه تعدادی از آنها در نزدیکی ساحل لنگر انداخته و یا در کارگاه لنج سازی در حال تعمیرند، می توان ادعا کرد اهمیت حضور این کالبد های با شکوه و اصیل به دلیل بازتاب یکی از وجوه معیشت مردم در سیمای بندر کهن لافت به هویت بخشی به آن است.

با توجه به تعیین نوع گردشگری مناسب در موضوع بخشی از جذابیت های گردشگری بندر لافت که در بالا به آن اشاره شد اکنون می توان با اطمینان بیشتری در مورد توانایی‌های این نقطه برای پذیرش نقش‌های پیشنهادی جذب و سرمایه گذاری گردشگران و حضور گروه‌های هدف در برنامه ریزی صنعت گردشگری بندر کهن لافت ارائه کرد که باید مورد توجه کارشناسان این صنعت قرار بگیرد.

بندر تاریخی لافت در جزیره قشم با توجه به وجود ارزش های کالبدی بافت کهن، معماری خانه های سنتی، مجموعه بادگیرها، مساجد، آب انبارها، بناهای تاریخی شامل قلعه نادری، برج‌های دیده‌بانی، چاه های طلا، آداب و سنن (عروسی سنتی، نگارگری با حنا، سوزن دوزی) و هنرهای از جمله موسیقی خاص محلی، مراسم و آیین‌های چون اضواء، شوواری و مولود خوانی همه ساله میزبان جمع زیادی از مسافران و گردشگران داخلی و خارجی است.

جزیره قشم با وسعت یک هزار و ۵۰۰ کیلومتر مربع از تنگه هرمز به موازات ساحل جنوبی ایران به طول ۱۳۵ کیلومتر و عرض میانگین ۱۱ کیلومتر داز توابع هرمزگان است و ۳۰۰ کیلومتر خط ساحلی دارد.

شهرستان قشم شامل جزیره‌های قشم، هنگام و لارک با حدود ۱۵۰ هزار نفر جمعیت از تنگه هرمز به موازات ساحل استان هرمزگان به طول ۱۵۰ و عرض میانگین ۱۱ کیلومتر در میان آب‌های خلیج فارس گسترده شده است.